Oorlog in Oekraïne, bekeken vanuit de systeemtheorie

Door de oorlog in Oekraïne, vinden er gigantische volksverhuizingen plaats. Kinderen worden ontworteld, hun onderwijs gehypothekeerd, hun dromen vermorzeld.  Zij vluchtten uiteraard voor het nietsontziende geweld. In dit artikel wordt een kanttekening gemaakt bij dit alles vanuit psychologisch standpunten, in het bijzonder de systeemtheorie.

Het morfogenetisch veld

Een kind komt op de wereld terecht in een familieverband, dat op zijn beurt deel uitmaakt van een groter verband, een land een cultuur, een geloofssysteem. Al deze factoren samen vormen een systeem. Een systeem, dat onderhevig is aan bepaalde  onzichtbare mechanismen en die de natuurkundige celbioloog Rupert Sheldrake, een ‘morfogenetisch veld’ noemde. Een veld dat gelinkt is aan de noösfeer (een rond de aarde liggend onzichtbaar bewustzijnsveld dat de totaliteit is van menselijke gedachten)

Twee systemen of velden verbinden zich

In het kader van het brute conflict en zijn verschrikkelijke gevolgen, waar vluchtende mensen en hun kinderen het slachtoffer zijn, heeft dit diepgaande effecten op dit veld. Zo denkt men dat het louter opvangen van deze mensen in een westers land, een oplossing zal bieden voor deze getraumatiseerde kinderen. Wat natuurlijk wel zo is vanuit overlevingsperspectief. Toch is het belangrijk en nuttig, stil te staan, bij de veldtheorie in dit verband. Want wat er in de praktijk gebeurt is dat twee systemen of velden zich gaan verbinden.

Verstrikkingen en karma

Ditzelfde gebeurt wanneer een man en vrouw een relatie aangaan en huwen. Hierbij worden twee familiesystemen met elkaar verbonden. Wat zijn de gevolgen in deze context? Deze kunnen worden samengevat worden in deze punten:

• De ‘verstrikkingen’ in het ene familiesysteem worden geïntegreerd door het andere systeem. Of zoals wijlen systeemtherapeut Bert Hellinger schreef ‘ De Orde van Liefde’ wordt verstoord waarmee hij in feite zei: Het evenwicht of homeostase van het zwakkere systeem wordt ook verstoord.   

Onbewuste drang

• De rollen van de systeemelementen verschuiven; in een systeem heeft iedereen zijn rol en plaats. Dat heet de Orde van het systeem. Deze Orde is een belangrijk onderdeel van een systeem of  morfogenetisch Veld. Laat ons terug gaan naar de vluchtelingensituatie. Concreet wil dit zeggen dat ten gevolge van het opvangen van  vluchtelingenfamilies er gevolgen zullen zijn voor de homeostase van  het gastvrije systeem. ‘Verstrikkingen’ is een jargon uit de  systemische psychotherapie (Hellinger 2004) die aangeeft dat (zelf)moorden, incest, trauma, misbruik het systeem blokkeren en het uit zijn evenwicht halen. Concreet: de oorlogstrauma’s zullen als een virus worden ‘geïnjecteerd’ in het gastsysteem met alle gevolgen van dien. Of om het  in boeddhistische termen te zeggen: Het ‘karma’ van de vluchtende wordt  op onbewust niveau overgenomen.

Op zoek naar een nieuwe homeostase

Het is trouwens de overtuiging van de auteur, dat we bovenop ons mededogen voor deze vluchtende- en getraumatiseerde mensen een onbewuste drang hebben gevoeld ze op te vangen. Een drang die zijn wortels heeft in ons morfogenetisch veld,  onze vorige generaties als vluchtelingen in de eerste en tweede wereldoorlog. Het is dan ook geen toeval, dat wij ons geroepen voelden deze mensen met hun kinderen op te vangen. Dit is ook niet het argument van dit artikel, dat alleen maar wil stellen dat het samengaan van beide volkeren, culturen en morfogenetische velden, ontegensprekelijk onvoorspelbare gevolgen heeft.  Hun multigenerationele trauma’s en zelfs hun politiek-filosofische archetypes aanwezig in  hun collectief onbewuste (cfr Carl Jung) zullen een stempel drukken op de Vlaamse volksziel en onze toekomstige generaties.

Een sprong naar een hoger niveau van bewustzijn

Het nieuwe systeem dat hieruit ontstaat zal op zoek gaan naar een nieuwe homeostase. Dit kan zich uiten in nieuwe geloof- en politieke systemen,  een nieuwe taal en zelfs  nieuwe opvoeding- en onderwijssystemen. Het is belangrijk om van dit proces bewust te zijn. Een invloed op onze en hun kinderen, die later volwassenen zullen worden en misschien wel politieke leiders zullen worden (!)  en voor hen kan dit een sprong naar  een hoger niveau van bewustzijn en intelligentie veroorzaken. Hoe emotioneel ingrijpend veranderingen ook kunnen zijn, zij hebben steeds een evolutionair doel voor de betrokkenen. Een bekend citaat in dit verband van Bert Hellinger luidt: ‘ De Grote Ziel beweegt maar in één richting en dat is om datgene te verbinden, van  wat ooit werd gescheiden. Het nadeel voor de betrokkenen is evenwel dat het steeds een reis in het onbekende is. 

Rudy Van Damme