Het kinderbrein en zijn executieve functies
Je kind speelt met speelgoed of jullie zijn samen een spelletje aan het doen. Aandacht lijkt zo gewoon, toch is het best knap dat je kind zijn aandacht ergens op kan richten. Hoe speelt je kind gefocust, zonder afgeleid te worden door emoties, omgeving of moeheid? Dat komt door de aandachts- en executieve functies.
Grote hoeveelheid informatie hanteren
Aandachts- en executieve functies maken dat je kind de grote hoeveelheid informatie uit de wereld om zich heen kan hanteren en gericht kan spelen. Om de wereld om zich heen te kunnen zien, horen, voelen of proeven is aandacht nodig. Naarmate het ouder wordt, leert je kind dit meer en meer te controleren. Ook de omgeving waarin je kind speelt is van invloed op hoe aandachtig het kan spelen. Staat bijvoorbeeld de televisie aan of is er speelgoed aanwezig dat je kind prikkelt om mee te spelen? Aandacht wordt ook beïnvloed door persoonlijke aspecten. Houdt je kind zijn emoties in de hand als het niet lukt om de puzzel te maken? Probeert het dapper het puzzelstukje opnieuw te leggen of is het te boos of moe en wil het niet meer spelen? Aandachts- en executieve functies is de overkoepelende term voor al deze processen. Samen vormen ze een complex systeem, waarbij verschillende hersengebieden betrokken zijn.
Wat zijn executieve functies?
Executieve functies is een paraplubegrip voor verschillende processen in de hersenen. Ze zijn van invloed op hoe je kind informatie verwerkt en hoe je kind zijn gedrag en emoties kan sturen. Dit laatste wordt ook wel zelfregulatie genoemd. Bij jonge kinderen staat de ontwikkeling van de executieve functies nog aan het prille begin. Dit komt omdat de executieve functies zich bevinden in het voorste gedeelte van het brein, de frontaalkwab. De ontwikkeling van dit hersengebied en de hiermee verbonden netwerken is nog maar net gestart en gaat door tot in de jong-volwassenheid. Executieve vaardigheden zijn belangrijk. De ontwikkeling van de executieve functies heeft een verband met het leren later op school. Het bepaalt ook hoe je kind omgaat met zijn eigen gedrag, emoties kan hanteren en bijvoorbeeld vriendjes kan maken.
Samen spelen om de executieve functies te stimuleren
Je maakt geluid met een speeltje en je roept de naam van je kind om zijn aandacht te trekken. In de hersenen van je kind gebeuren dan razendsnel heel veel schakelingen. Als eerste moet je kind jou en het speeltje opmerken (alertheid) en zijn aandacht erop kunnen richten. Je kind moet ook weten waar het speeltje is (oriëntatie) en alle andere dingen in de omgeving even laten rusten. Dan moet je kind in fractie van een seconde bepalen of het in actie wil komen om met het speeltje te spelen. Als je kind dit wil, volgen er nog meer stappen om het doel ‘samen spelen’ te bereiken: Je kind moet naar het speeltje toekruipen, naar het speeltje reiken en het pakken (executieve aandacht). De laatste stap, dus of je echt tot samen spelen komt, hangt ook af van de omgeving en de voorkeuren van je kind. Vindt hij het speeltje wel interessant, is hij voldoende uitgerust, is het rustig in de kamer qua geluid zodat hij niet afgeleid wordt?
Enkele speelse tips:
- Sluit aan bij het niveau van je kind:
Kinderen leren het meest als een spel niet te makkelijk en niet te moeilijk is. Als een kind een spel als uitdaging ziet, zal je kind het spelletje ook graag willen spelen en heeft het plezier. - Neem de tijd om een spel te leren (een spel hoeft dus niet noodzakelijk een gezelschapsspel te zijn, het kan ook een spel zijn om bijvoorbeeld je peuter zo ver te krijgen de bal naar je te laten terugrollen). Je kind heeft de tijd nodig om een spel te leren. Wist je dat kinderen met kwetsbare hersenen vaak meer tijd nodig hebben om informatie te verwerken? Neem de tijd en stem je tempo af op je kind.
- Zorg voor de juiste prikkels
Kinderen met kwetsbare hersenen hebben soms meer moeite met het verwerken van zintuigelijke informatie. De prikkels kunnen te hard of te zacht binnen komen. Zo kan een drukke ruimte maken dat je kind zijn aandacht niet kan richten. Bij spelletjes kan dit van invloed zijn. Zorg voor een omgeving met prikkels die jouw kind aankan. - Laat je kind DIGI-LOOS spelen
Kinderen jonger dan 2 tot 2,5 jaar leren meer van spelen met materiaal of speelgoed wat ze kunnen zien en vastpakken, dan wanneer ze hetzelfde spel digitaal spelen op de tablet, smartphone of computer.
Vanessa Lauwers – www.tzonnekind.be
