Hoogbegaafd in de klas

Wat als jouw hoogbegaafd kind vaak zegt:

‘Mijn juf begrijpt me weer niet mama.’
‘Mevrouw al onze leerstof is op, uw dochter kan eigenlijk in het eerste niets meer leren, het tweede dan maar?’
‘Mama ik wil niet meer naar school.’

Uitspraken zoals deze stapelen zich de voorbije jaren steeds maar verder op, moedeloos werden we ervan. Het huidige onderwijssysteem is niet afgestemd op de noden van een hoogbegaafd kind. En om zelf een school op te richten ben ik (nog) niet beslagen genoeg. Toen hoorden we over de ‘Pi-klas’, een zorgklas voor hoogbegaafde kinderen in het lager onderwijs in het Sint Michielscollege te Brasschaat. Een nieuwe wereld ging open. Onze oudste vond haar interesse in school, met vallen en opstaan, terug. We konden spreken met de bezielster van dit initiatief, Petra Vertenten, tevens directrice van de school. Mevrouw Vertenten is zelf moeder van 5, waaronder 3 hoogbegaafden en had reeds ervaring in onderwijs voor hoogbegaafden in Nederland.

Interview met Mevr. Vertenten, bezielster van de Pi-klas

Wat heeft u ertoe aangezet om de Pi-klas op te richten?

In onze eigen school kregen we te maken met een relatief grote groep leerlingen die uitzonderlijk begaafd waren, en waarvoor de differentiatie in de klas niet voldoende uitdaging bood. Vanuit mijn ervaring in Nederland ben ik gaan onderzoeken of de mogelijkheid bestond een gelijkaardig initiatief op te zetten in onze school. Samen met enkele professoren uit België en Nederland werd uitgezocht of dit mogelijk was. Ook het kenniscentrum inzake hoogbegaafdheid, Novilo uit Nederland werd mee ingeschakeld. We hebben heel wat hordes moeten nemen, op school en daarbuiten, denk maar aan de onderwijsinspectie, geschikte leerkrachten vinden, enz.

Welke noden zijn er anders bij een leerling die hoogbegaafd is?

Hoogbegaafden hebben vaak moeite met het aanvaarden van autoriteit en zijn sterk zelfsturend. Dit is enerzijds een kracht, maar wordt niet steeds getolereerd in de klas. Denk maar aan wiskunde, ze maken soms een oefening op een andere manier, maar de leerkracht verlangt de aangeleerde methode. Dat geeft een hoop frustratie en kan leiden tot o.a. schoolmoeheid bij het kind. Daarnaast maken ze te weinig gebruik van hun executieve functies (hogere denkprocessen die je gebruikt om te plannen en activiteiten aan te sturen), ze teren een stuk op hun intelligentie. Dat zorgt vaak voor problemen bij het verderzetten van studies.

Hoe werkt de Pi-klas?

In de Pi-klas werken we met het systeem van top-down onderwijs, i.p.v. het klassieke bottum-up onderwijs. Bottum-up onderwijs vertrekt vanuit het aanleren d.m.v.instructie, gaat leerstof herhalen om ze te automatiseren en daarna volgt de toets. In de Pi-klas draaien we dit systeem om, de leerling wordt eerst getoetst. Op basis daarvan wordt bekeken wat al dan niet gekend is, en waarbij de leerling nog instructie nodig heeft. Instructie is kort, daarna volgt zelfstandig verwerken van de leerstof. De leerkracht fungeert als het ware als coach in de klas. De leerstof is dezelfde als aangeboden in onze gewone klassen. Omdat ze deze gewone leerstof sneller verwerken, wordt het aanbod aangevuld met vakken zoals o.m. gebarentaal, schaken, Spaans, programmeren,…afhankelijk van hun leeftijd. We zetten sterk in op het ontwikkelen van de executieve functies, vaardigheden die ze in het latere leven ook moeten aanspreken. Daarom werken ze veel zelfstandig, waardoor ze zelf leren inschatten wat hun capaciteiten zijn. En werken ze enkele projecten uit die ze voorstellen in de klas. Ze kunnen hierbij steeds beroep doen op hulp van de leerkracht.

Ik kan me voorstellen dat dit heel wat vraagt van de leerkracht?

Het is inderdaad en hele uitdaging om voor een klas hoogbegaafden les te geven. Net omwille van hun zelfsturende karakter ben je eerder een coach dan een leerkracht. Het draait meer om kinderen opnieuw te leren leren dan effectieve instructie en aanbrengen van nieuwe kennis. Onze leerkrachten volgden dan ook bijscholing en we zitten heel regelmatig samen om te overleggen en bij te sturen. Daarnaast moeten we erover waken dat leerkrachten niet overvraagd worden, door ons systeem van pre-toetsing heeft elk kind immers zijn eigen traject. Bovendien zitten de kinderen met verschillende leerjaren in de klas, ook dat vraagt een flexibiliteit van de leerkracht.

Is dit een systeem dat in elke school zou geïmplementeerd moeten/kunnen worden?

Omwille van de hoge concentratie aan kinderen die hoogbegaafd zijn hier op school zag ik de groeiende noodzaak om een aparte zorgdifferentiatieklas op te richten. Het doel als school blijft immers om kinderen te hebben die met plezier komen. Maar niet elke school heeft de middelen of voelt de noodzaak om hiervoor een aparte klas in te richten en biedt liever ondersteuning binnen de eigen klas.

Besluit:
Werken met een klas vol met kinderen die hoogbegaafd zijn is niet voor iedereen weggelegd. Maar de leerkrachten die hier voor de klas staan, zijn alvast overtuigd. Hun klas is even uitdagend voor leerkracht als leerling. Ze gaan samen op zoek, naar een andere manier van onderwijs. Ze tasten af, sturen bij, zien het soms even niet, maar genieten tussen het harde werk door van ‘hun klas’. Ze zien kinderen ontplooien, helemaal openbloeien en groeien in het mens zijn. Kritische stemmen zeggen dat een klas vol hoogbegaafden geen goed idee is. Een concentratie van intelligentie en bijbehorende problemen bieden geen doorsnee van de maatschappij. O.m. de kans dat deze kinderen zich beter zouden voelen dan anderen is volgens hen groot. Maar laat net het tegendeel waar zijn. De dynamiek die groeit in deze klassen in eentje van tolerantie en begrip voor elkaar. Kinderen spelen over leeftijden heen, spreken over wat hen bindt, en nemen opnieuw initiatieven. Veel leerlingen voelen het aan als een verademing, hier mogen en kunnen ze zichzelf zijn. In de klas wordt gesproken over hoogbegaafdheid, ze krijgen tools aangereikt om ermee om te gaan, zoals bv. mindfulness. Ze krijgen de kans om te spreken over wat hen boeit, en bovenal gaan ze op ontdekking…op ontdekking naar wie ze zijn.

Enkele kinderen aan het woord:

“Ik vind de Pi-klas leuk omdat ik met kinderen zit die hetzelfde systeem hebben in hun hoofd als
ik.”
“Urenlang naar de les luisteren is saai, want kinderen die hoogbegaafd zijn begrijpen vaak alles sneller, hier hoeft dat gelukkig niet.”
“Ik voel me hier heel goed tussen andere hoogbegaafden, de Pi-klas is echt geweldig, echt waar.”
“We worden meer uitgedaagd en krijgen extra vakken. In een gewone klas moeten we vaak andere kinderen helpen als we klaar zijn, hier hoeft dat niet.”
“Wij denken sneller, en hier heb je altijd iets te doen.”

Als ouder en therapeut kan ik een initiatief als dit enkel maar toejuichen. Het laat zien dat het ook anders kan. Maar ik stel me wel de kritische vraag of ons huidige onderwijssysteem nog aangepast is aan de noden van onze kinderen. De dynamiek die ontstaat in een klas als deze toont volgens mij aan dat we de nieuwe generatie kinderen niet mogen onderschatten. Hun onderling begrip, hun grenzeloze nieuwsgierigheid, eerlijkheid en enthousiasme doen me soms twijfelen aan huidige leermethodes. Geef ze de ruimte om te exploreren, coach ze in het leven i.p.v. ze enkel te onderwijzen in kennis.

Want ze zijn onze toekomst, zij zijn de leraren van morgen.
Met dank aan Petra Vertenten, leerkrachten en leerlingen van de Pi-klas voor hun medewerking.