De Schaamte voorbij

“Shame, shame, shame, hey shame on you, if you can’t dance too…” Dit liedje van 1975 van Shirley & Company zingen we mee zonder te beseffen of het echt een schande is, als je niet kan dansen? Of schamen we ons als we verschillend zijn of als we minder in staat zijn om over één of ander talent te beschikken? Schaamte is voor de meesten onder ons een bekende ervaring. Een ervaring, die we liever kwijt dan rijk zijn. Zo ook en vooral bij jongeren en kinderen. Maar wat zijn de onderliggende elementen, factoren die ons helpen om schaamte beter te begrijpen?

Schaamte

Volgens Wikipedia is schaamte ‘een onaangename psychosociale emotie ten aanzien van een afwijking van eigen normen of normen van anderen’. Er is ook een relatie met het sociale gedeelte van ons leven en nestelt zich meestal in ons onderbewuste.  Er is ook soms sprake van collectieve schaamte. Schaamte is een component van angst om beoordeeld en bekritiseerd of afgewezen te worden en vervolgens uit de groep te worden gestoten.  Maar het is ook een positieve emotie, in de zin van al dan niet bewust naar verbetering te willen streven.

Lucretia

Soms, gaat schaamte zover dat men zich dood schaamt of dat dit leidt naar zelfmoord zoals bij de Romeinse prinses Lucretia, die de hand aan zichzelf sloeg, uit schaamte na een gewelddadige verkrachting. Meestal echter, gaat het niet over zulke extreme toestanden, maar zijn het op het eerste zicht, voor omstanders onbenullige dingen of woorden (of zelfs een blik) die het schaamtegevoel kunnen activeren. De belangrijke vraag blijft , hoe we hier mee omgaan. Zeker vanuit een opvoedkundig perspectief.

Mentale focus & Zelfkennis

Bij het gevoel van schaamte krimp je in elkaar en voel je jezelf klein worden. Mensen schamen zich voor hun uiterlijk, familie, gezondheid, geloof, een etiket (Autisme, ADHD,..) verslaving, jobstatus. Hierbij ligt meestal de geestelijke en mentale focus ‘naar buiten’.

De Vier Edele Waarheden

Schaamte, afkeer of verlangen zijn vormen van angst (angst, om zichzelf te verliezen en angst om tekort) Beiden, voegde hij eraan toe, zijn de oorzaak van menselijk lijden. Lees hiervoor de  vier Edele Waarheden van het Boeddhisme.

Acceptatie voor iedereen is onmogelijk en  bestudeer dan ook jouw eigen  kritische gedachten over jezelf, die soms harder kunnen aankomen dan welk commentaar ook van een ander.

Schaamte activeert overtuigingen als:

• “Ik ben niet goed zoals ik ben”
• “Er is iets mis met mij”
• “Ik ben een slecht persoon”
• “Ik ben een mislukking”
• “Ik ben het niet waard om van te houden”

Van buiten naar binnen

Jouw persoonlijkheid van binnenuit ontwikkelen heeft het gevolg dat je met meer zelfvertrouwen door het leven zal gaan. Schaamte wordt in veel gevallen getriggerd (aangevuurd) door kritiek van anderen die niet altijd fraai wordt verwoord.  Schaamte komt veel voor bij kinderen die nog dikwijls in de fase zitten van behoefte aan acceptie door de groep en erkenning(liefde) door de opvoeders.

Zelfcompassie

Iedere mens ervaart al eens schaamte, dus heb wat zelfcompassie.

De stappen zijn:

1. Voel je schaamte, dat voelt ellendig. Erken het gevoel
2. Laat het gevoel voorzichtig toe.
3. Waar voel je dit in je lichaam?
4. Weet dat de behoefte eronder is dat je geaccepteerd wil worden. Herken dit.
5. Weet dat iedereen schaamte kan voelen, het is een menselijk gevoel.
6. Geef jezelf zachte woorden bvb. Het is oké, ik ben er voor je.
7. Vecht niet tegen het gevoel, duw het niet weg, wees vriendelijk naar jezelf toe.

Praten over gevoelens

Als ouder kan je hier aandacht aan besteden door over jouw gevoelens te praten, waardoor het kind leert dat het oké is om jezelf te tonen met, zowel gevoelens van schaamte, kwaadheid als verdriet. Het helpt ook als je erop let dat je niet te veel vergelijkingen maakt met andere kinderen. Hoe meer we vergelijken, hoe meer je jezelf richt op eventuele tekortkomingen van jouw kinderen.

Je bouwt het zelfvertrouwen bij kinderen ook op door hen af en toe oprecht te complimenteren. Hoe goed bedoeld ook,  voortdurende kritiek van de opvoeder of de leerkracht haalt het zelfbeeld van het kind omlaag  en als gevolg hiervan leidt dit tot demotivatie.

Literatuur:

• Siddharta-De Vier Edele Waarheden. (Patricia Chendi)
• ‘Je schaamt je rot met zo’n vader’ ( Meir Shalev)
• ‘De Schaamte’ (Annie Ernaux)  
• ‘Verlangen naar verbinding’ (Brené Brown)

Patricia Smet